Pomoc uchodźcom – jak nas zmienia?
Pierwszy sondaż badający skalę i specyfikę pomocy uchodźcom z Ukrainy zrealizowaliśmy z końcem marca 2022 roku, około cztery tygodnie po wybuchu wojny. Czy coś się zmieniło w przeciągu kolejnych dwóch miesięcy? Ponownie zbadaliśmy niektóre wątki, by odpowiedzieć na to pytanie. W kolejnym badaniu zdecydowaliśmy się poruszyć również wątek zmian społecznych.
(Pierwszą część raportu Polacy o pomocy uchodźcom przeczytasz tutaj)
Minęły 3 miesiące od wybuchu wojny w Ukrainie. To 3 miesiące organizowanej często oddolnie pomocy dla uciekających przed niebezpieczeństwem utraty życia lub zdrowia. Uchodźcy z Ukrainy nadal są w Polsce i nadal potrzebują naszego wsparcia. Czy wciąż jesteśmy tak otwarci na to, by nieść pomoc? Czy upływ czasu weryfikuje naszą postawę? Czy zaangażowanie Polaków w pomoc zmniejszyło się?
W tym samym czasie zadajemy sobie pytanie o wpływ tego pomocowego zrywu na polskie społeczeństwo. Czy zwiększył on naszą wrażliwość, czy jesteśmy bardziej empatyczni i otwarci na pomaganie tym, którzy naszego wsparcia potrzebują?
Przeprowadziliśmy badanie, które ma odpowiedzieć na te pytania.
Uczucia względem sytuacji uchodźców
Kryzys uchodźczy związany z wybuchem wojny w Ukrainie wywołał niespotykaną reakcję polskiego społeczeństwa. Dzisiaj, po ponad 3 miesiącach od wybuchu wojny nadal kierujemy się empatią w stosunku do uciekających przed wojną.
Po trzech miesiącach od wybuchu wojny, wśród Polaków dominującym uczuciem, które wywołuje myśl o sytuacji uchodźców jest współczucie – tak deklaruje 63% respondentów.
Co trzeci badany wskazał również smutek i niepewność, co piąty żal.
W odpowiedziach pojawiają się uczucia takie jak lęk i strach [odpowiednio 17% i 14%]. Negatywne emocje odczuwa niewielki odsetek badanych, a obojętność deklaruje 12%.
Emocje, które budzi w Polakach sytuacja uchodźców, wynikają w pewnym stopniu z ich osobistych doświadczeń. Przykładają dramatyczną rzeczywistość ukraińskich uchodźców do swojej sytuacji życiowej. Największą niepewność odczuwają osoby, które pracują na umowę o dzieło, a więc takie, którym bliska może być niestabilna sytuacja zawodowa i finansowa. Współczucie najczęściej deklarują osoby w wieku 55 lat i więcej. Doświadczenie życiowe sprawia, że mogą łatwiej utożsamić się zarówno z matką uciekającą z dzieckiem, z rodzicem walczącego żołnierza czy ze starszą osobą zmuszoną do opuszczenia swojego kraju.
Jakie uczucia wywołuje w Tobie myśl o sytuacji uchodźców z Ukrainy, którzy znaleźli się w Polsce?
Powody pomocy uchodźcom
Pomoc uchodźcom z Ukrainy połączyła Polaków. Skąd jednak wzięło się takie zaangażowanie? Co powoduje, że większość z nas odkłada na bok swoje codzienne obowiązki i pomaga?
42% badanych zadeklarowało, że nie mogli pozostać obojętnymi wobec krzywdy ludzi, 40% wskazało, że pomaga uchodźcom z potrzeby serca. Te odpowiedzi bezpośrednio korespondują z dominującym poczuciem współczucia. Empatia wobec ofiar wojny wpływa na chęć działania i przeciwstawienia się złu. Motywacje odwołujące się bezpośrednio do emocji – odruchu serca, braku obojętności – wpisują się w zaangażowanie spontaniczne o charakterze zrywu, a właśnie takie obserwujemy teraz w Polsce.
Co trzecia osoba wskazała, że do pomocy motywuje ją przekonanie, że gdyby znalazła się w podobnej sytuacji, chciałaby żeby jej też ktoś pomógł. Takie deklaracje to wyrażenie pragnienia pewnej społecznej sprawiedliwości, której oczekujemy względem innych zwłaszcza w postawach prospołecznych.
To kobiety częściej pobudza do działania chęć uzyskania pomocy w podobnej sytuacji. Może to wynikać z łatwiejszego ich utożsamienia się z sytuacją uchodźczyń, zrozumienia ich trudnej sytuacji i bezbronności.
Jakie były główne powody, dla których zaangażowałeś się
w pomoc dla uchodźców z Ukrainy po wybuchu wojny?
Dołącz do Solidarnej Paczki
Masz szansę pomóc najbardziej potrzebującym osobom i rodzinom uciekającym przed wojną z Ukrainy. Oto jedna z ich historii:
„Wszystkie marzenia zabrała wojna” – powiedział maturzysta
17-letni Ivan do Polski przyjechał z mamą, 7-letnią siostrą i dziadkami. Mieszkają u sióstr zakonnych, dzieląc pokój z obcymi ludźmi. Babcia znalazła pracę w restauracji. Mama i dziadek – wciąż jej szukają. 17-letni Ivan pytany o plany po maturze, odpowiada: „Nie wiem, wszystkie marzenia zabrała wojna”. Mieli wielkie marzenia, teraz marzą chociaż o własnym czajniku, a chłopiec o tablecie, żeby mógł kontynuować naukę. Masz szansę pomóc, wesprzyj Solidarną Paczkę.
Nadal pomagamy
Rozmiar tego, jak wydaje się, bezprecedensowego zrywu pomocy w Polsce zadziwił wszystkich. W pierwszych tygodniach od wybuchu wojny media społecznościowe obiegały zdjęcia licznych samochodów oczekujących przed punktami zbiórek darów dla Ukrainy, kolejek do punktów krwiodawstwa, dworców pełnych wolontariuszy.
Kiedy z końcem marca przeprowadziliśmy pierwsze badanie niemal 60% badanych deklarowało zaangażowanie się w pomoc uchodźcom. W kolejnym badaniu, przeprowadzonym dwa miesiące później nadal zaangażowanych w pomoc było niemal 50% Polaków. Jest to spadek o 9 p.p.
Te deklaracje pokazują, że mimo upływu czasu pomoc uchodźcom ma nadal ogromny zasięg – co drugi z nas w ostatnich dwóch miesiącach nadal pomagał.
Zmniejszająca się skala pomocy uchodźcom jest również zauważalna przez nas samych.
Ponad połowa badanych uważa, że obecne zaangażowanie Polaków w pomoc uchodźcom jest mniejsze niż zaraz po wybuchu wojny. Prawie 40% twierdzi, że skala pomocy jest nadal taka sama.
Czy od chwili wybuchu wojny na Ukrainie zaangażowałeś się w pomoc uchodźcom?
Badanie w dniach 25 – 28 marca 2022 roku.
Czy w ciągu ostatnich 2 miesięcy zaangażowałeś się w pomoc uchodźcom z Ukrainy?
Badanie w dniach 20 – 23 maja 2022 roku.
Osoby deklarujące pomoc uchodźcom to częściej:
- kobiety,
- osoby w wieku 55 lat lub więcej,
- osoby z wyższym wykształceniem.
- osoby zatrudnione na umowie o pracę.
Jakie jest według Ciebie obecne zaangażowanie Polaków w pomoc uchodźcom z Ukrainy,
w porównaniu do tego sprzed 3 miesięcy?
Jak pomagamy uchodźcom
Pomoc uchodźcom to działanie na szeroką skalę. Niemal 60% Polaków jest w jakiś sposób zaangażowanych i niesie pomoc. Nadal udzielamy wsparcia, jednak jego forma ulega niewielkim zmianom.
Nadal najczęściej jest to wsparcie finansowe – niemal połowa osób, które angażują się w pomoc uchodźcom przekazała pieniądze. Wciąż dużym powodzeniem cieszą się zbiórki – 43% badanych przekazała żywność, 35% odzież.
Zmieniło się zaangażowanie w zbiórki inne niż żywność, odzież czy pieniądze. Na przestrzeni ostatnich dwóch miesięcy liczba osób biorących udział w takich zbiórkach zwiększyła się o 12 p.p. Wydaje się być to podyktowane tym, jak zmieniają się potrzeby uchodźców.
W marcu, z początkiem wojny, podstawowe potrzeby były priorytetem.
Po trzech miesiącach, w chwili konieczności poukładania sobie życia, potrzeby stają się coraz bardziej różnorodne i indywidualne – w mediach społecznościowych poszukiwane są wózki dziecięce, rowery i inne przedmioty wyposażenia gospodarstwa domowego.
Dwa miesiące temu co dziesiąty pomagający uchodźcom zaangażował się w pomoc jako wolontariusz. Dzisiaj liczba osób deklarujących taką formę pomocy spada. Może to mieć związek ze zmniejszeniem się zapotrzebowania na wolontariuszy w punktach interwencyjnych.
W jaki sposób zaangażowałeś się w pomoc uchodźcom z Ukrainy?
Na ile starczy sił
Pomaganie kierowane odruchem serca i współczuciem ma charakter spontaniczny. Po 3 miesiącach wielu z nas nadal na wiele sposobów wspiera uchodźców. Widoczne jest jednak zmniejszenie skali pomocy. Kolejne miesiące konfliktu zbrojnego pokazują, że kluczowa stanie się długofalowa pomoc dla uchodźców z Ukrainy.
Badanym, którzy deklarowali zaangażowanie pomocowe w kryzys uchodźczy zadaliśmy pytanie o to, jak ich wsparcie będzie wyglądało w najbliższych miesiącach.
Ich deklaracje wyglądają nadal dość optymistycznie. Niemal 70% wskazuje, że ich zaangażowanie w pomoc uchodźcom będzie w najbliższych miesiącach takie samo lub nawet większe. 65% badanych deklaruje udzielanie pomocy w takim samym stopniu jak dotychczas [spadek o 13 p.p.].
Jednocześnie wyraźne jest już zmęczenie – niemal 30% badanych prognozuje, że ich zaangażowanie w pomoc uchodźcom zmniejszy się lub w ogóle ustanie. Od marca do maja nastąpił wzrost tego typu deklaracji.
Czy zamierzasz udzielać pomocy uchodźcom z Ukrainy w ciągu najbliższych kilku miesięcy?
Czy pomaganie weszło nam w krew?
Zadajemy sobie również pytanie o wpływ tego pomocowego zrywu na nasze polskie społeczeństwo. Czy zwiększył on naszą wrażliwość, czy jesteśmy bardziej empatyczni i otwarci na pomaganie tym, którzy naszego wsparcia potrzebują? Czy pomoc uchodźcom spowoduje, że chętniej zaangażujemy się w inne inicjatywy pomocowe? Badani nie są w swoich deklaracjach jednoznaczni.
Ponad 30% wskazało, że pomoc uchodźcom zachęciła ich do zaangażowania się w inne inicjatywy pomocowe, 23% do działań w ramach wolontariatu, a 23% do aktywności w organizacjach pozarządowych. Wielu badanych nie jest w stanie stanowczo się do takiego pytania odnieść. Jednak większość odnosi się negatywnie: 42% nie czuje się zachęcona do wolontariatu, a 44% do aktywności w trzecim sektorze.
Wydaje się więc, że na poziomie deklaratywnym udział w pomaganiu przy kryzysie uchodźczym nie będzie miał znaczącego wpływu na kolejne formy pomagania.
Czy zaangażowanie w pomoc dla uchodźców z Ukrainy zachęciło Cię też do poniższych działań dotyczących innych celów?
Inne akcje (inicjatywy) pomocy drugiemu człowiekowi – niedotyczące uchodźców
Działania w ramach wolontariatu – niedotyczące uchodźców
Aktywność w organizacjach pozarządowych – niedotycząca uchodźców
Dołącz do Solidarnej Paczki
Masz szansę pomóc najbardziej potrzebującym osobom i rodzinom uciekającym przed wojną z Ukrainy. Oto jedna z ich historii:
Zostawili za sobą świeży grób ojca i męża
30-letnia pani Danuta uciekła z Ukrainy z czwórką dzieci i swoją mamą. Musieli uciekać z Buczy, zostawiając za sobą – świeży grób ojca i męża oraz dom rodzinny, a właściwie to, co z niego zostało.
Otrzymali schronienie w domu u jednej z polskich rodzin. Marzą o nowych butach. Te, w których przeszli najtrudniejszą drogę w swoim życiu, nie nadają się na letnie miesiące. Masz szansę pomóc, wesprzyj Solidarną Paczkę.
Przypuszczalne zmiany
postaw społecznych
Jednocześnie interesujący jest pogląd Polaków na to, jak kryzys uchodźczy i nasza odpowiedź na niego, mogłyby wpływać na postawy społeczne.
Czy pomocowy zryw w kontekście wojny w Ukrainie ma szansę trwale zmienić nasze postawy społeczne? Tak – uważa 40% badanych, nie zgadza się z tym 32% badanych, a 28% nie potrafi jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie.
Według 40% badanych dzięki tym doświadczeniom Polacy staną się bardziej wrażliwi na los innych ludzi. 35% uważa, że będziemy chętniej pomagać.
Jak rzeczywiście wpłynie na nas ten test z człowieczeństwa? Ocenić będzie można w dłuższej perspektywie.
Czy zaangażowanie Polaków w pomoc uchodźcom
w pierwszych dniach po wybuchu wojny ma szansę trwale zmienić nasze postawy społeczne?
Czy Twoim zdaniem Polacy staną się bardziej wrażliwi na los innych ludzi w związku z wojną w Ukrainie?
A czy według Ciebie Polacy będą chętniej pomagać innym potrzebującym
po doświadczeniach związanych z pomocą uchodźcom z Ukrainy?
Wojna a system wartości
Sąsiedztwo wojny, ludzkie tragedie rozgrywające się obok nas, oderwały nas od w miarę bezpiecznej rzeczywistości. Konflikt zbrojny stał się jeszcze bliższy poprzez dostępność informacji w mediach społecznościowych. Dzięki niej obrazy wojny są na wyciągnięcie ręki. Interesujemy się wojną, czytamy i oglądamy najnowsze doniesienia.
Czy to wpłynie na nasz system wartości? Czy po pandemii, która wywróciła znany nam świat do góry nogami, musimy po raz kolejny poukładać swoje priorytety.
Niekoniecznie. 63% badanych deklaruje, że wojna w Ukrainie nie wpłynęła na ich system wartości. Dla pozostałych [37%] pewne wartości zyskały na znaczeniu, a niektóre straciły, wskazali oni, że mocniej cenimy sobie szczęście rodzinne, spokój, zachowanie dobrego zdrowia oraz pomyślność ojczyzny, tracą na wartości dobrobyt i bogactwo, spokój, życie pełne przygód i wrażeń oraz sława.*
*Pojawienie się wartości „spokój” w obu pytaniach może mieć związek z tym jak ludzie ten spokój rozumieją. Dla jednych może być to spokój, który cenią i którego pragną. Drudzy uznają, że spokój jest mniej ważny, gdy sytuacja wymaga od nich porzucenia wygodnego życia i działania.
Czy w związku z wojną w Ukrainie jakieś wartości, którymi kierujesz się
w życiu uległy zmianie czyli straciły na ważności albo zyskały znaczenie?
A jakie wartości nabrały lub zwiększyły znaczenie dla Ciebie w związku z wojną w Ukrainie?
Jakie wartości w związku z wojną w Ukrainie zmniejszyły lub straciły dla Ciebie znaczenie?
Mamy dość wojny
Wybuch wojny w Ukrainie sprawił, że temat ten zdominował przekaz medialny. Większość portali informacyjnych relacjonowała i nadal relacjonuje wojnę niemal na żywo. Siłą rzeczy zamknęliśmy się w swoistej wojennej bańce. Media szybko zapełniły się, często bardzo drastycznymi, zdjęciami i nagraniami. Po pewnym czasie dla wielu stało się oczywiste, że higiena informacyjna i odcięcie się od tych trudnych przekazów musi nastąpić.
W badaniu dowiedzieliśmy się, że nadal na bieżąco wydarzenia wojenne śledzi ponad 60% Polaków, a ponad 40% uważa, że ich zainteresowanie wojną jest ciągle takie samo jak 3 miesiące temu.
Jednak prawie 50% badanych deklaruje, że ich zainteresowanie tematem zmniejsza się. Tych badanych zapytaliśmy z czego to wynika. Najczęstszą odpowiedzią jest zmęczenie tym tematem [66%] oraz troska o dobre samopoczucie [36%]. Co dziesiąty badany wiąże swój spadek zainteresowania tematem wojny z brakiem sił, by dalej nieść pomoc.
Czy śledzisz na bieżąco wiadomości o sytuacji w Ukrainie?
Jak jest Twoje obecne zainteresowanie tematem wojny Ukrainie w porównaniu do ostatnich 3 miesięcy?
Z jakich powodów Twoje obecne zainteresowanie wojną w Ukrainie jest mniejsze niż 3 miesiące temu?
Nota metodologiczna:
1. Badanie przeprowadzone dla Stowarzyszenia Wiosna na panelu Ariadna w dniach 25 – 28 marca 2022 roku. Próba ogólnopolska losowo-kwotowa N=1073 osoby w wieku od 18 lat wzwyż. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Metoda: CAWI.
2. Badanie przeprowadzone dla Stowarzyszenia Wiosna na panelu Ariadna na ogólnopolskiej próbie liczącej N=1074 osób. Kwoty dobrane wg reprezentacji w populacji Polaków w wieku 18 lat i więcej dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Termin realizacji: 20 – 23 maja 2022. Metoda: CAWI.
Ty też możesz pomóc
Wojna zabrała spokój z życia milionów Uchodźców z Ukrainy.
Podaruj im szansę
na pokonanie trudności, z którymi mierzą się podczas swojego pobytu w Polsce.
Twoje wsparcie ma wpływ na to, na jaką skalę możemy pomagać.