ŁÓŻKO PO MAMIE

„Jestem niepełnosprawny intelektualnie. Tak mi powiedzieli na komisji. Nie wiem, co to znaczy, ale chyba coś poważnego, bo dali mi 383 złotych i 29 groszy. To duża liczba, ja umiem liczyć tylko do 100.

Po śmierci mamy śpię w jej łóżku. Dba o mnie siostra, ale nie zawsze może przyjść, bo ma bardzo chore dzieci. Ona mówi, że to jednak mało, bo jak zapłaci wszystko to mam 3 zł i musi dokładać, a nie ma z czego. Bardzo o mnie dba. Szukamy dla mnie takiego domu, gdzie nie będę sam. Ale to trudne, bo mówią, że za dużo umiem. A ja przecież nie umiem czytać ani pisać i nie mam żadnych talentów. Ale lubię spacerować. Fajnie jakbym miał tam radio na baterie i żyrandol”

– Pan Wacław (63 l.). Mieszka samotnie w nieprzystosowanym mieszkaniu socjalnym bez pralki i lodówki. Stara się o stała opiekę i rentę.

ILE WARTE JEST TWOJE DZIECKO

„Kiedy matka patrzy na swoje dziecko, wie, że jest ono bezcenne. Nigdy nie myślałam, że w naszym przypadku będzie to jednak policzalne. Życie Stasia sprowadza się do kilkunastu milionów złotych, bez których umrze. Każdy dzień to patrzenie jak powoli odchodzi. Marlena, moja córka, studiuje pedagogikę, ale nie wiem jak długo jeszcze. Praktykę ma w domu. Każdego dnia uczy Stasia nowych słów z nadzieją, że kiedyś zacznie mówić. Teraz tylko jego oczy mówią, że boli.

Proszę spojrzeć na nasze życie: jeden wspólny pokój, trzy łóżka dookoła stołu. I ja sama, która to wszystko dźwigam. Takie pieniądze są dla mnie niewyobrażalne. Tu jest 66 zł, wszystko co mam na dziś. Ile z tego mam odłożyć, żeby uratować syna? Dlaczego muszę wybierać, które z moich dzieci ma żyć?”

–  pani Ewa (40 l.). Samodzielnie wychowuje trójkę dzieci. Opiekę nad chorym synem próbuje pogodzić z dorywczą pracą. W ich domu brakuje wszystkiego poza miłością.

AKROBATA

Jeżeli życie robi sobie z ciebie żarty, śmiej się razem z nim. Taką zasadę wyznaje pan Bogdan, który mieszka w opuszczonym budynku dawnej bazy cyrkowej. Mimo swojej trudnej sytuacji, uznaje to za całkiem dobry dowcip. 

Niegdyś sprawny i zdolny fachowiec budowlany, obecnie cień dawnego siebie. Stracił wszystko w chwili, gdy uderzył w niego rozpędzony motor. Roztrzaskał mu nie tylko kości, ale też życie. Na nic zdały się sprawne ręce przy nogach, które na nowo musiały nauczyć się chodzić.

– Górę mam na swój wiek, a dół jak trzylatka. Nieporadny, potykam się sam o siebie. Taki na budowie to tylko kłopot – przyznaje z żalem.

Nikt nie chciał pracownika, któremu zależało na legalnej pracy z pełnym ubezpieczeniem. Nikt nie chciał robotnika, który nie uniesie worku z cementem. Nikt nie chciał fachowca, który pracuje dwa razy wolniej – nawet jeśli wykonuje swoją pracę trzy razy lepiej.

Mężczyzna żyje z zasiłku w wysokości 1000 zł. Opłacenie leków, rachunków i dojazdów do lekarza pochłania większość tej skromnej kwoty. 400 złotych – czasem mniej – musi wystarczyć na to, by zjeść i się ubrać

– Może te nogi nie działają, ale wciąż czują ból. Czasami myślę, że gdybym je wtedy po prostu stracił, byłyby o dwa problemy mniej – wyznaje..

ZAPACH BIEDY

Pierwszą myślą pana Macieja, gdy budzi się rano, jest: przelew.

I nie chodzi o kubek kawy w modnej kawiarni. Choć tej pewnie też by się napił albo herbaty, albo chociaż kubka gorącej wody. Ale w jego mieszkaniu brakuje gazu. Zastanawia się więc, czy przyjdzie przelew z ZUS-u, który pozwoli mu założyć licznik przed zimą. Stary zdemontowano kilka miesięcy temu, ponieważ zalegał z zapłatą za rachunki. Jego życie uzależnione jest od 150 zł, których nie ma.

Mężczyzna chorujący przewlekle na płuca żyje wyłącznie z renty w wysokości 1400 zł. Gdy latem trafił do szpitala, okradziono jego mieszkanie. Nie wiadomo, co złodzieje chcieli w nim znaleźć, bo spartańskie warunki widać było gołym okiem przez okno z ulicy. Jeden pokój, łóżko z palet, pościel z kontenera na odzież używaną, dwa garnki i miska zamiast łazienki. Tu nawet nie ma szaf, które można byłoby przewrócić do góry nogami w poszukiwaniu cennych pamiątek.

Pan Maciej nie wie, ile życia mu zostało, ale chce je przeżyć w godnych warunkach. Marzy o tym, by móc się wykąpać, włączyć ogrzewanie i obejrzeć w telewizji jakiś teleturniej. Najbardziej boi się odejść w ciszy i zimnie. Pytany o listę potrzeb, zalewa się łzami i traci głos. Wolontariusze notują za niego: tynk, farba, unigrunt, drzwi, gips, kabina prysznicowa, grzejnik.

– Perfum i dezodorant – dorzuca nieśmiało mężczyzna. Mówi, że nie chce zapachu biedy zabierać ze sobą do szpitala.

CZASEM SŁOŃCE, CZĘŚCIEJ DESZCZ

Pani Marika trafiła z deszczu pod rynnę. Była zmuszona wrócić do domu swojego dzieciństwa – nie z tęsknoty, lecz z konieczności.

Kilka lat przed tym powrotem nieszczęścia spadały na nią jak krople siekącego deszczu. Była wtedy kierowczynią tira i żoną osoby uzależnionej od narkotyków. Gdy mąż trafił do więzienia, ona poszła do sądu. Rozwiedli się, ale jego długi zostały – z nią i dziećmi, na dobre i na złe. Chwilówki okazały się zobowiązaniem na całe życie, a komornik zajął konto. Jaka jest ich wina za to, co robił im ojciec? Jaka jest moja za to, że byłam bita i musiałam uciekać? – mówi ze łzami w oczach.

Wróciła do domu, w którym dorastały jej traumy. Tu czas stanął w miejscu, tylko alkohol wciąż płynie. Obowiązują w nim twarde nakazy: prać tylko w określonych godzinach; nie korzystać z gazowego ogrzewania. Tak każe gospodarz, czyli ojciec pani Mariki. Nietypowy dziadek dla swoich wnuków. Gdy nastoletni Karol zainteresował się w szkole programowaniem i prosił o kupno komputera, dziadek zaoferował mu swój. Ale nie w prezencie, nie z dobroci serca. Zażądał 500 zł za starego używanego laptopa, żeby mieć na alkohol. – Za wszystko nas podlicza, chociaż dokładam się do rachunków – opowiada pani Marika.

Marzy jej się spokojny dom z daleka od przemocy. Ale póki co nie ma perspektyw na mieszkanie socjalne. Chciałaby posłać synów na zajęcia z piłki nożnej i naukę pływania, żeby jak najmniej czasu spędzali w domu z dziadkiem. Chłopcom marzy się sportowa kariera. Póki co nie mają jednak ani piłki, ani kąpielówek.

EGZAMIN DOJRZAŁOŚCI

5 procent szans na przeżycie” – taką diagnozę usłyszała pani Patrycja, gdy odebrała telefon, że jej mąż uległ poważnemu wypadkowi w pracy. Przed oczami miała synów, którzy z dnia na dzień mogliby zostać bez ojca. Na szczęście z tych kilku procent każdego dnia robiło się więcej – 10, 15, 30 procent. Ale już nigdy nie wrócili do pełni życia sprzed wypadku.

Mieszkają na piętrze rodzinnego domu pani Patrycji. Pan Arek jest sparaliżowany od pasa w dół i porusza się na wózku. Nawet z pomocą chłopców nie jest w stanie opuścić podwyższonego piętra.

Przychodzą takie dni, że otwiera lodówkę i nie znajduje w niej nic poza swoimi lekami. Płacze wtedy, bo jak sam twierdzi: „za swoje zdrowie płaci głodem synów”. Takie dni zdarzają się coraz częściej. Zakład, w którym dorabia pani Patrycja nie zawsze płaci na czas. W maju dostała dopiero wyrównanie za grudzień, więc na Boże Narodzenie zaciągnęli chwilówkę. Ich spiralę zadłużenia nakręcają święta, początki roku szkolnego i pory roku. Chłopcy tak szybko wyrastają z ubrań.

Najstarszy syn Maks za chwilę podejdzie do matury. Rodzice boją się, co będzie dalej. Kolejna chwilówka? A może poświęcić edukację pozostałych braci, żeby choć jeden miał ukończone studia? Maks jeszcze tego rodzicom nie powiedział, ale wszystko już przemyślał. Szkoła wieczorowa i praca na dwa etaty od poniedziałku do niedzieli, żeby dołożyć się do rachunków. Przyznaje, że wypadek taty go zmienił.

Matura przed nim, ale egzamin dojrzałości ma już dawno za sobą.

TRZY KILO MARCHEWKI

„Kiedyś jeszcze z mężem prowadziliśmy gospodarkę. On robił w polu, a ja sprzedawałam na targu nasze warzywa. Do dziś pamiętam, że marchew mieliśmy po trzy pięćdziesiąt. Nigdy bym nie pomyślała, że moje życie będzie kiedyś warte trzy kilo marchewki. Tyle mam na jeden dzień z ciężko chorą od urodzenia córką – 10 złotych i 47 groszy! To wszystko z zasiłku.

Przepraszam, że tak gorzko, ale nie mam się komu wyżalić. Przed córką zawsze staram się uśmiechać. Niech tę chwilę jak tu jest na świecie, zapamięta szczęśliwie”.

Pani Grażyna (57 l.), mama Kasi (29 l.) chorującej od urodzenia. Potrzeby: wykupienie zawieszonych recept, jedzenie, środki czystości, nowa pościel, ciepłe ubrania na zimę, mieć z kim porozmawiać na co dzień.

ŻYCIE NA ZESZYT

„Mieszkam w komórce, która była kiedyś schowkiem na miotły. Jest przynajmniej ciepło, bo obok idzie pion grzewczy. Mogę tu spać w zamian za drobne roboty na podwórku, grabię liście, odśnieżam. Dostałem nawet własny klucz i wstawiłem tu sobie stary fotel, na którym śpię. Kiedyś pytałem o drobne prace za jakiś grosz, ale każdy przeganiał mnie jak alkoholika. Teraz mówię wprost, zrobię coś za jedzenie i ludzie chętniej mi zlecają. Najczęściej pomagam pani Zosi, tej 80-latce z trzeciego piętra. Odpłaca się talerzem zupy lub kanapką, o ile sama ma co jeść.

Od kiedy osiedlowe sklepy pozamieniały się w te sieciówki, nikt już nie daje na kreskę. Ostał się tylko jeden, gdzie dostaję jeszcze na zeszyt. Szczerze powiem, nie zawsze spłacam. Wtedy szef mi mówi, żebym coś tam zrobił dookoła, posprzątał i mi wykreśla dług. Takie głupstwa, że mógłby je sam ogarnąć, ale widzi, że nie piję, nie kradnę, to się lituje”.

– pan Stefan (66 l.)  Potrzeby: chciałby małą lodówkę turystyczną, którą mógłby wstawić do swojej komórki. I żeby zawsze było w niej coś do zjedzenia. We własny pokój z łóżkiem nie wierzy. Gdyby dostał jeszcze koc i kapcie, czułby się tam bardziej jak w domu.

WYTCHNIENIE TO LUKSUS

Trzydzieści cykli – właśnie tyle wytrzymuje specjalistyczny kombinezon pięcioletniego Henia. A potem znów trzeba wybierać – kupić ochronne ubranie, specjalistyczne leki czy jedzenie zgodne z dietą?

Henryk przyszedł na świat 5 lat temu. Dopiero po dwóch latach lekarze postawili diagnozę, liczne alergie: wziewne, pokarmowe, kontaktowe. Choroba chłopca błyskawicznie rozprzestrzenia się na cały organizm rodzinny. Gdy pojawiają się ostre objawy alergii, tata rzuca wszystko. Mama – odbiera córkę ze szkoły – nie ma jej z kim zostawić. Laura, choć czekała na popołudnie z koleżankami, znów musi zrezygnować. Kiedy zagrożone jest życie jednego członka rodziny, cały dom jedzie na sygnale setki kilometrów do szpitala. Bywa, że chłopiec zostaje w nim kilka dni.

A rodzice? Wracają – do codzienności, która nie daje im wytchnienia. Mama do opieki nad córką, tata do pracy. Pan Szymon pracuje, gdzie się da – w tartaku na trzy zmiany, a gdy tylko pojawi się okazja, bierze nadgodziny. Dorabia też na czarno, nie ma wyboru. Wraz z wiekiem syna rosną koszty leczenia, a domowy budżet maleje z każdym miesiącem. Brakuje na podstawowe rzeczy – nawet na garnki. Gotowanie na zapas to dla pani Judyty sposób na oszczędność – czasu, sił i pieniędzy. Ale przy tylu naczyniach, trudno o zapasy.

Mimo wszystko rodzice powtarzają: „Mamy siebie i dzieci. W naszej rodzinie ktoś stracił dziecko, dlatego tak bardzo doceniamy to, że nasze wciąż są z nami”. To ich siła i jedyny zapas, którego - mają nadzieję - nigdy nie zabraknie.

MAGIA ŚWIĄT, PROZA ŻYCIA

Pani Barbara nie umie sobie wybaczyć, że jej synek Ignaś musi dorastać w Ośrodku Interwencji Kryzysowej dla matek z dziećmi. Była zmuszona się tu przeprowadzić. – To nie jest złe miejsce, przyjęli nas bardzo ciepło, ale Ignaś ma już dwa lata. Jeszcze rok i będzie wszystko dobrze pamiętał. Nie chcę, żeby jego pierwszymi wspomnieniami było życie w schronisku i zabawa pożyczonymi misiami – wyznaje.

38-latka ukończyła studia i z zawodu jest położną. Gdy pojawiły się problemy z kręgosłupem i paraliżujący ból, nie była w stanie pracować. Nie mogła dokładać się do czynszu, a jedyny budżet jakim dysponowała to 800 zł, które otrzymywała na synka. Od rodziny usłyszała, że skoro nie może się dokładać do czynszu, nie powinna już z nimi mieszkać. 

Ograniczone możliwości zarobku ze względu na zdrowie pozwalają jej wyłącznie dorobić. W lepszych miesiącach ma 1640 zł, w słabszych – to co ofiarują jej dobrzy ludzie. Musi się oszczędzać, by przejść operację kręgosłupa, ale odkłada to, bo nie ma komu powierzyć opieki nad Ignasiem. – Jestem w potrzasku, boję się, że utracę resztki sprawności i odbiorą mi dziecko – tłumaczy.

Największym marzeniem jest mieszkanie socjalne. Nawet najskromniejsze byle ciepłe i tanie w utrzymaniu. A do tego czasu, życie meblują sobie w ośrodku. Na liście potrzeb pierwsze miejsce zajmują ubranka, zabawki i jedzenie dla Ignasia. Ona chciałaby przede wszystkim telefon, by móc aktywnie szukać pracy. Daleko za nim jest jeszcze szczotka do włosów, szczoteczki do zębów, bon do drogerii i mała choinka przystrojona już w lampki i bombki.– Ustawię ją w naszym pokoju na święta. Pamiętam, że jako dziecko sama wpatrywałam się w nie godzinami. Wydawały mi się magiczne. Chciałabym dać Ignasiowi trochę tej magii – mówi, tuląc z czułością synka.

To będą ich pierwsze samotne święta.

JESTEM TYLKO CIĘŻAREM

„Cukrzyca chce odebrać mi nie tylko nogi, ale też przyszłość mojemu synowi. Niedobrze, kiedy dziecko musi zajmować się rodzicem. Kacper za chwilę będzie pełnoletni, niech idzie w świat, niech zadba o siebie, a nie o mnie. Nie o wszystkim mu mówię, żeby myślał, że jest lepiej niż naprawdę jest. To co mnie najbardziej boli - wszystkie te niewykupione recepty i niespłacone rachunki – zapisuję w zeszycie, który trzymam pod kluczem. W nim zapisana jest prawda o naszym życiu, ile mamy i na co możemy wydać. A są takie miesiące, że nie mamy nic i tylko dzięki sąsiadom żyjemy.

Niedobrze, kiedy dziecko musi zajmować się rodzicem. Czasem proszę Boga, żebym umarł jak najszybciej, bo inaczej Kacper będzie chciał tu zostać w tej biedzie. Niech idzie w świat. Niech ma życie, jakiekolwiek, ale ma. Lepsze niż ze mną.”

– pan Tomasz (55 l.). Przez nieleczoną cukrzycę grozi mu amputacja obu nóg. Nie stać go na wykupienie insuliny. Prosi głównie o ubrania, przybory szkolne i jedzenie dla syna. Chciałby zapewnić mu kurs zawodowy, żeby mógł podjąć pierwszą pracę.

TAK GAŚNIE ŻYCIE

Pani Zdzisława od dwudziestu lat śpi pod tą samą powycieraną kołdrą, z której sypie się pierze. 79-latka mówi, że nie umie się z nią pożegnać właśnie dlatego, że jeszcze niedawno spała pod nią razem z mężem. Pan Antoni zmarł dwa lata temu i trudno jej pogodzić się z odejściem miłości życia. – On w całej tej naszej biedzie był jedynym światłem – wzrusza się na wspomnienie męża. Pasją pani Zdzisławy jest poezja. Kiedyś pisała wiersze, które dawała do czytania mężowi. Był ich wielkim fanem i mówił, że ma świetne oko do ludzi. – Dzisiaj już nic nie piszę, bo nie potrafię znaleźć w sobie radości. Czuję tylko cierpienie – mówi schorowana kobieta.

Prawda jest jednak taka, że choćby pani Zdzisława chciała, nie ma za co kupić nowej pościeli. Jej życie uzależnione jest od 964 zł. Część tej kwoty przeznacza na pomnik, który chce postawić mężowi na cmentarzu. – To teraz będzie nasz dom, jak już mnie do siebie weźmie – opowiada.

Pani Zdzisława w życiu pracowała w różnych miejscach i każde ją czegoś nauczyło. Szpitalna kuchnia tego, że jedzenie, na które jej nie stać, jest podstawą zdrowienia. Plebania, że z Bogiem da się znieść największe trudności. A prosektorium…

– To była moja pierwsza praca jako sprzątaczka, gdy byłam młodą dziewczyną. Przyzwyczaiła mnie do chłodu – mówi staruszka.

Każdej nocy pod 20-letnią kołdrą pani Zdzisława trzęsie się z zimna i walczy o jeszcze jeden dzień życia. – Ta kołdra wydawała się cieplejsza, gdy żył Antek – wyznaje.